Het overkomt je vast vaker dan je lief is: je hoort ergens een liedje en dagen later ben je het refrein nog aan het neuriën. ‘s Ochtends is de melodie het eerste waar je aan denkt en ‘s avonds zing je jezelf in slaap. Leuk voor even, maar hoe komt het dat bepaalde liedjes zo in je hoofd blijven hangen? En wat we waarschijnlijk allemaal willen weten, hoe krijgen we de deuntjes ook weer uit ons hoofd?
De psychologie achter deze catchy nummers
De catchy melodieën die in ons hoofd blijven hangen, worden in de muziekwereld oorwurmen genoemd. Muziekwetenschapper Henkjan Honing van de Universiteit van Nederland geeft aan dat er een intieme relatie bestaat tussen de muziek en je geheugen. Deze relatie zorgt ervoor dat liedjes in je hoofd ongevraagd on repeat staan. Dat bepaalde liedjes een sterkere invloed op je geheugen hebben dan andere, komt door vier factoren:
1. Herkenbaarheid en onze aantrekking voor het blootstellingseffect
Liedjes veranderen in catchy melodieën door de herkenbaarheid. Onze hersenen hebben het vermogen om klankkleuren te herkennen, hierdoor kunnen we liedjes razendsnel in een muziekgenre plaatsen. Dit geldt zelfs voor de deuntjes die je nog nooit eerder hebt gehoord. Volgens Honing is de herhaling in melodieën van sterk belang, het zorgt voor herkenbaarheid. Daarnaast heeft herhaling te maken met het ‘blootstellingseffect’, mensen hebben namelijk een voorkeur voor dingen (en melodieën) waaraan ze al een keer zijn blootgesteld.
2. De hook
Een echte oorwurm ontstaat ook door een goede hook in de muziek. De hook is het stukje van een liedje dat eruit springt en zich als het ware vast haakt aan je geheugen. Het kan van alles zijn en verschilt van ritme tot tekst en wordt bepaald door de context.
3. Het ritme
Uit onderzoek van de psychologe Kelly Jakubowski blijkt dat het ritme van een liedje bepaalt of het blijft hangen. Het zijn over het algemeen liedjes met een stevig tempo, wat sneller en daardoor makkelijker te herkennen aan de melodie. Dat is eveneens de reden waarom er eerder popliedjes dan slow ballads in je hoofd worden afgespeeld.
4. Uniek detail
Jakubowski ontdekte ook dat de liedjes iets unieks moeten hebben, willen ze in je hoofd blijven hangen. Het liedje moet onderscheidend zijn van de miljoenen andere (pop)liedjes.
Het medicijn tegen oorwurmen
Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar niets is vervelender dan het liedje dat je niet uit je hoofd krijgt. Gelukkig hebben de wetenschappers en psychologen niet alleen onderzocht hoe je een oorwurm krijgt, maar ook hoe deze weer verdwijnt. Jakubowski ondervond dat je het beste je concentratie kunt richten op iets anders. Je hersenen hebben moeite om te concentreren op meerdere taken tegelijkertijd, door een film te kijken of hardop een boek te lezen, word je concentratie verplaatst van de ene taak naar de andere. Wat je ook kunt doen is kwaad met kwaad bestrijden. Luister naar andere muziek, dan vergeet je vanzelf de oorwurm. Het beste is om muziek van een compleet andere genre te kiezen.
Honing en Jakubowski geven beiden het advies om het volledige nummer te luisteren. Vaak hebben we enkele zinnen (of het refrein) in ons hoofd. Het luisteren naar het nummer van begin tot eind zorgt ervoor dat het refrein niet blijft hangen. Onze hersenen zoeken altijd naar complete patronen, op die manier leggen we verbanden en connecties. Als je alleen het refrein zingt, is het lied incompleet. Je hersenen zullen constant dat specifieke stukje afspelen, totdat het patroon compleet is. De oplossing is dus om het hele liedje te luisteren.
Als je na deze tips nog steeds het liedje in je hoofd hebt, dan hebben we nog een laatste tip voor je. Wist jij dat kauwgom kauwen helpt bij het vergeten van een oorwurm? Het draait allemaal om ritme. Door op een ander ritme je kauwgom te kauwen dan op het ritme van het liedje, vergeet je binnen no time het deuntje!